تازه‌های کتاب*
ترانه و توفان: زنان و جنبش مسلحانه ایران دهه‌های چهل و پنجاه
محسن مدیرشانه‌چی و فرزانه زارع
چاپخش، تهران ۱۴۰۰
کتاب ترانه و توفان نقش زنان را در جنبش‌های مسلحانه طی دهه‌های چهل و پنجاه شمسی از طریق بررسی خاطرات و نوشته‌های فعالان آن طی ۵ فصل تحلیل می‌کند. در فصل اول، که «نگاهی به اوضاع سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه»، نام دارد به احزاب سیاسی، ساختار اجتماعی و فرهنگی، و روابط خارجی می‌پردازد. در فصل دوم، «مشی مسلحانه و سازمان‌های چریکی در ایران»، نگاهی دارد به سازمان‌های چریکی، گروه‌های مسلحانه، سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران، سازمان مجاهدین خلق ایران، و دیگر گروه‌های مسلحانه چپ‌گرا در ایران. «فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زنان ایران در دوران معاصر» عنوان فصل سوم کتاب است که بعد از بررسی مشارکت زنان در جنبش مشروطه به گسترش آموزش دانشگاهی زنان در عصر پهلوی و پیوستن آنها به جنبش‌های سیاسی می‌پردازد. فصل چهارم، «حضور و جایگاه زنان ایران در مبارزات چریکی»، بعد از بررسی حضور زنان در عرصه‌های مختلف مبارزه علیه حکومت پهلوی دوم، به زنان چریک در سازمان فدائیان خلق ایران، و زنان مبارز مسلمان می پردازد. فصل پنجم و پایانی کتاب به نتیجه‌گیری مباحث اختصاص دارد.
بدن‌های انقلابی: تکنولوژی‌های جنسیت، جنس، و خود در ایران معاصر
کریستین ثریا باتمانقلیچی
انتشارات بلومزبری، نیویورک ۲۰۲۰
جنسیت و سکسوالیتی در ایران مدرن اغلب به عنوان نمادهای گفتمان ناسیونالیستی و گفتمان مذهبی جاری در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بررسی شده است. در این کتاب، کریستین ثریا باتمانقلیچی رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته است و به این پرسش می‌پردازد که چطور ایده‌های هنجاری درباره بدن زنان در گفتمان‌های دولتی، مذهبی، و بهداشت عمومی باعث شده بدن زنانه بی‌حیا و تابو تلقی شود. کتاب با تکیه بر ترکیبی متنوع از منابع، ازجمله مجلهٔ فرهنگی پرطرفداری بین زنان ایران، گزارش‌های مربوط به یک ناحیهٔ روسپی‌نشین، مطالعات موردی ازدواج موقت، مجسمه های عمومی نمادین، و یک سازمان حمایت از قربانیان ایدز در تهران، استدلال می‌کند که مفاهیم جنسیت و سکسوالیتی در جمهوری اسلامی طی سی سال گذشته به‌میانجی خود زنان به گفتمان عمومی وارد و اصلاح شده است.
سازمان ملی زنان ایران: جنبش دانشجویی در خارج و مسئله ی زن، پیش از انقلاب
مهناز متین و ناصر مهاجر
نشر نقطه، فرانسه ۲۰۲۲
سازمان ملی زنان ایران که در دی ماه ۱۳۴۳ در پیوندی تنگاتنگ با کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه‌ٔ ملی) پی ریخته شد، نخستین تشکلی است که زنان ایرانی در خارج از کشور بنیان گذاشتند. به اعتقاد نویسندگان، پژوهش در تاریخچه‌ٔ این سازمان که عمر کوتاهی هم داشت، به شناخت رویه و رویکرد نیروهای چپ و دموکرات نسبت به مسئله زنان که در دهه‌های بعد، به‌ویژه پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، مشکلات آن آشکار شد کمک می‌کند. بخش نخست کتاب پژوهشی است دربارهٔ زمینه و چگونگی شکل‌گیری سازمان ملی زنان ایران، مبانی فکری بنیان‌گذارانش، آگاهی آنان نسبت به مسئلهٔ زن، آرمان‌ها و هدف‌هایی که در راه آن مبارزه می‌کردند، مناسبات این سازمان با کنفدراسیون، دستاوردهای آن، و مشکلات و موانعی که به فروپاشی زودرس آن انجامیدند. بخش دوم دربرگیرندهٔ گفتگو با شماری از بنیان‌گذاران و دست‌اندرکاران این سازمان است که روایت و تأملات خود را از این تجربه بازگفته‌اند. در بخش پایانی کتاب، چند سند به خواننده عرضه شده است.
زنان و برابری در ایران: قانون، جامعه، و اکتیویسم
لیلا علی‌کرمی
انتشارات بلومزبری ۲۰۱۹
تداوم قوانین تبعیض‌آمیز در ایران در تضاد کامل با دستاوردهایی است که زنان بعد از انقلاب ۱۳۵۷ در سایر حوزه‌ها بدست آورده‌اند. لیلا علی‌کرمی با بررسی تلاش‌های کنشگرانِ حقوق زنان در این کتاب می‌کوشد میزان و اهمیت تغییراتی را که در وضعیت حقوقی زنان پیدا شده روشن کند. او استدلال می‌کند که گرچه زنان ایرانی هنوز به برابری قانونی دست نیافته‌اند، توانسته‌اند سوگیری جنسیتی نظام حقوقی ایران را با چالش جدی روبه‌رو کنند و آن را از مشروعیت بیندازند. به بیان دقیق‌تر، حالا زمینهٔ اجتماعی برای احقاق حقوق قانونی زنان ایران آماد‌ه‌تر شده است. کتاب با تمرکز بر چالش‌های عمده‌ای که طرفداران برابری جنسیتی در بافت و بسترهای اسلامی با آنها مواجهند، تلاش می‌کند علل عدم الحاق ایران به « کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان» (CEDAW) را تبیین کند و نشان دهد این ناکامی تا چه‌اندازه ناشی از تفسیر اصول فقه اسلام بوده است. این کتاب بر پایه تحقیق دکتری او در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن نوشته شده است.
زنان کُرد در بطن تضاد تاریخی فمینیسم و ناسیونالیسم
شهرزاد مجاب
آسمانا، کانادا ۲۰۲۳
این کتاب نتیجهٔ دهه‌ها تحقیق نویسنده دربارهٔ مبارزات زنان کرد در خاورمیانه و دیاسپورا است که زندگی و مبارزات آنها در قرن بیستم را بررسی می‌کند. كتاب یک پیشگفتار و شش فصل دارد و یک بخش «مفاهیم کلیدی» که برای پژوهش‌های آینده می‌تواند مفید باشد. عنوان فصل اول زنان کُردستان در درازنای تاریخ است. فصل دوم به زندگی زنان کُرد در پنج سرزمین همسایه می‌پردازد، فصل سوم به تجربه تاریخی زنان کُرد در جمهوری کُردستان ۱۹۴۶ اختصاص دارد. نویسنده در فصل چهار به بررسی جنبه‌های متفاوت تجربه‌ٔ زیسته‌ٔ زنانِ کُردی می‌پردازد که در ابعاد وسیعی با خشونت جنسیتی در کردستان عراق دست به گریبان بوده‌اند. فصل پنج تحلیلی است از «زنان کُرد در چرخه‌ٔ بی‌پایان ویرانی/بازسازی». و در نهایت فصل ششم، بررسی جامعه‌شناسانه‌ای از نقش زنان دیاسپورای کُرد در عرصهٔ مبارزات فمینیستی فراملی به‌دست می‌دهد.
کاست‌های نجواگر: کیت میلت در ایران
نگار متحده
انتشارات دانشگاه استنفورد ۲۰۱۹
کیت میلت پیش از آنکه در ۱۳۵۷ به ایران سفر کند، یکی از نمادهای فمینیسم امریکایی بود. چند هفته‌ای از انقلاب ایران نگذشته بود که به ایران رفت تا به زنان ایرانی در گرامی‌داشت روز جهانی زن بپیوندد. اما این مراسم، به جای جشن، به یک هفته اعتراض زنان ایرانی علیه اجباری شدن حجاب بدل شد. میلت که تجهیزات فیلمبرداری و ضبط‌صوت همراه داشت و خود را در میانهٔ تظاهرات زنان دید به مصاحبه و فیلمبرداری مشغول شد و در سال ۱۹۸۲ کتابی به نام سفر به ایران نوشت. کتاب او و فیلمی که تهیه کرد مورد بررسی محققان مختلف قرار گرفته اما این بار نگار متحده با بررسی نوارهای صوتی ضبط شده، تفسیری تازه از اعتراضات زنان و رفتار مردان انقلابی مخالف آنها به‌دست می‌دهد. متحده، با الهام از مفاهیم فوکویی، به نقد نگرش میلت به جامعه‌ای که آنرا نمی‌شناسد می‌پردازد و معتقد است نوارهای میلت حاوی یک روایت دوم و زمینه‌مند است که در فریادها و گفتگوهای آرام به زبان فارسی ضبط شده و با روایت میلت از اعتراضات زنان همنوایی ندارد. البته متحده بیش از این به بررسی کتاب میلت نمی پردازد.
جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۱۴ شمسی)
محمد حسین خسروپناه
نشر خجسته، تهران ۱۳۹۷
خسروپناه در این کتاب جنبش زنان ایران را طی سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۳۱۴ شمشی، جنبشی تجددطلب و عمدتاً غیرسیاسی توصیف می‌کند که مستقل از حکومت و به‌کندی شکل گرفت و اهداف و مطالبات خود را با تأسیس تشکّل و انتشار روزنامه و مجله مطرح کرد. جمعیت نسوان وطن خواه ایران یکی از تشکل‌های پایدار زنان در این دوره است. بخش اول کتاب چگونگی شکل‌گیری، فعالیتها، مشکلات و موانعی که در برابر این جمعیت قرار داشت و دلایل انحلال آن را بررسی می کند. در بخش دوم، فهرست کامل دورهٔ مجله جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (۱۳۰۲-۱۳۰۲ شمسی) و گزیده‌ای از مقاله‌ها و مطالب آن مجله ارائه شده است.
زنان و جمهوری اسلامی: چطور شهروندی جنسیت‌زده دولت ایران را مشروط می‌کند
شیرین سعیدی
انتشارات دانشگاه کمبریج ۲۰۲۲
کتاب به تحلیل نقش زنان غیرسرآمد ایرانی در فرایندهای دولت‌سازی قبل و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ارائه می‌کند. شیرین سعیدی بر اهمیت کردوکارهای شهروندی در درک بهتر دولت‌سازی پس از انقلاب ایران تأکید می‌کند. پژوهش گسترده‌ی او شامل بررسی کردوکارهایی متنوعی است که تحت تأثیر میراث جنسیتی جنگ ایران و عراق شکل گرفته، یا مقاومت زنان چپ‌گرا در زندان‌های آن دوره، و همچنین واکنش‌ِ فعالان فمینیست به پروژه‌ی بازتولید دولت از طریق تضعیف ابتکارات فمینیستی. کتاب سعیدی نتیجه تحقیق گسترده دوره دکترای او با استفاده از رویکرد چندروشی است که شامل ۲۴ ماه کار میدانی اتنوگرافیک در میان کنشگران زن ایرانی فعال در سوئد و آلمان و بریتانیا، مصاحبه با زندانیان سابق، و مشارکت فعال در مراسم و مجالس مذهبی زنانی که درگیر جنگ بودند و تحلیل خاطرات آنها است.
آزادی، صدای زنانه دارد
محمد آصف سلطانزاده و زینب انتظار
نشر بیتا، دانمارک ۲۰۲۳
این کتاب مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و نوشته‌های زنان فعال افغانستانی است درباره تجارب زندگی خود که وضعیت کشور را پس از بازگشت طالبان به قدرت تشریح می‌کنند. برخی از این یادداشت‌ها تاریخچه حقوق زنان در افغانستان و تلاش آنها برای کسب آزادی و برابری را بررسی می‌کنند اما بخش عمده آنها به تضییع حقوق زنان توسط حکومت طالبان و چالش‌های زندگی روزمره زیر سلطهٔ آن می‌پردازد. از جمله این چالش‌ها، فرهنگ مردسالار در أفغانستان است که از محدودیت‌های طالبانی استقبال می‌کند و استقلال مالی زنان را خطری برای اقتدار مردان در خانواده و نقش آنها به عنوان تنها نان‌آور و سرپرست خانواده می‌شمارد. مردانی که از زنان معترض حمایت نمی‌کنند، زیرا اعتراضات زن‌ها نه تنها علیه طالبان بلکه علیه رفتار زن‌ستیزانهٔ مردان در خانواده و جامعه هم هست. این کتاب نشان می‌دهد که چگونه این زنان با وجود تمام سختی‌ها، همچنان به دنبال آزادی و حقوق خود هستند. این کتاب با نام «صدای آزادی» توسط نشر نی در تهران بازنشر شده است.
کنشگری زنان در جمهوری اسلامی ایران: اتحاد سیاسی و تشکیل جامعهٔ مدنی تعاملی
سمیرا قریشی
پالگریو مک‌میلان ۲۰۲۱
این کتاب چگونگی توسعه و عملکرد کنشگری زنان ایران را در دوران جمهوری اسلامی با بازخوانی چارچوب نظری هابرماس از دریچه رویکرد فمینیستی درهم‌تنیدگی مورد تحلیل قرار می‌دهد. فصل‌های کتاب به سه حوزهٔ کلیدی کنشگری زنان در ایران می‌پردازند: چگونگی اقدام سنجیدهٔ زنان برای کنشگری رسانه‌ای، به‌رغم سیاست‌های کنترلی و سرکوبگرانهٔ دولت؛ مشارکت زنان در سازمان‌ها، نهادها، و اجتماعات جامعهٔ مدنی و کنشگری چندسطحی؛ و فعاليت زنان در عرصهٔ سياسی و ارتباط آن با رسانه‌ها و کنشگری در جامعهٔ مدنی با وجود نظام دین‌سالار. این کتاب با تکیه بر مصاحبه‌ها، تحلیل مقالات مجلات و روزنامه‌ها، و فیلم‌های مستند و غیرمستند و همچنین تجربیات شخصی و مشاهدات به تبیین این امر می‌پردازد که گروه‌ها و کنشگران حقوق زنان در ایران تا چه حد نه‌فقط با یکدیگر که با گروه‌های اجتماعی و کنشگران حوزه‌های دیگر همکاری کرده‌اند تا شکل‌گیری نوعی جامعهٔ مدنی کثرت‌گرا را تسهیل کنند که بتواند در فرایندهای سنجیدهٔ اصلاحات دموکراتیک شرکت کند. این کتاب برمبنای تحقیق دوره دکتری او در رشته سیاست و روابط بین‌الملل دانشگاه اکلند در نیوزیلند تهیه شده است.
جنسیت و فلسفهٔ سیاسی انتخابات
عباس محمدی اصل
روشنگران، تهران ۱۳۹۶
نویسنده حضور زنان در عرصه عمومی را از منظر توسعه پایدار لازم می‌داند، زیرا آموزش و کسب تخصص توسط زنان بکارگیری آنها را درفعالیت‌های اجتماعی در کنار مردان ضروری می‌سازد که به معنای بازگرداندن سرمایه ای است که صرف آموزش و مهارت‌اموزی به زنان شده است. اما برای جذب زنان دراین فعالیتها تغییر نظام ارزشی و رفتارهای اجتماعی لازم است و سیاست اجرائی کارآمدی در زمینه کاستن از فشار کار مضاعف خانه‌داری و امور بیرون از خانه باید تنظیم شود. نقش زنان در انتخابات چه در قالب انتخاب‌کننده و چه در شکل کاندید ومنتخب از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا بدون حضور آنها در مبادی قانونگذاری تحقق توسعه پایدار با شاخصی چون عدالت اجتماعی دور از ذهن می‌نماید. مباحثی چون جنسیت و قدرت در حوزه عمومی، جنسیت و مشارکت در قانونگذاری، جنسیت وانتخابات، جنسیت و تابعیت، جنسیت و حق تعیین سرنوشت از جمله موضوعاتی است که در این کتاب می‌خوانید.
زن، زندگی، آزادی: صداها و هنر از اعتراضات زنان در ایران
مالو هالاسا (ویراستار)
کتاب ساقی ۲۰۲۳
مالو هالاسا، ویراستار این کتاب، پیش‌تر سردبیر ارشد Portal 9 در بیروت بود و در حال حاضر سردبیر ادبی مجله هنری خاورمیانه The Markaz Review است. مجموعه‌ی ویرایش‌شده‌ی او، زن زندگی آزادی، لحظه‌ی تاریخی جنبش ژینا در ایران را از طریق آثار هنری و روایت‌های اول‌شخص به تصویر می‌کشد، جایی که فعالان و هنرمندان در زمان واقعی تاریخ را ثبت می‌کنند.این مجموعهٔ خیره‌کننده به پشت‌صحنه‌های نمایش‌های مد ممنوع می‌رود؛ صدای اعتراض را در کشوری ثبت می‌کند که در آن آوازخوانی زنان در فضای عمومی غیرقانونی است؛ و با زنان «هوشمند»، زنانی از نسل Z ایران، در خیابان‌های تهران قدم می‌زند. این مجموعه با تجلیل از قدرت هنر، نوشتار و سیاست‌های بدن—چه زنانه و چه کوئیر—ندایی جهانی برای مقاومت است و گواهی بر زنانی که حکومت تلاش کرد اما نتوانست صدایشان را خاموش کند. این، چهره‌ی اعتراض است.
* معرفی کتاب‌ها در این صفحه، با اندکی تغییر، از وب‌سایت ناشران یا فروشندگان آنها گرفته شده‌اند.
ISSN 2818-9434
نظرات بسته شده است.