تعلق مشروط: نژادی‌سازی ایرانیان در پی سیاست‌های ضدمسلمانان در اروپا سحر صادقی انتشارات دانشگاه استنفورد، ۲۰۲۳ ایرانیان رابطهٔ پیچیده و متناقضی با نژاد دارند. اگرچه آنها در سرشماری نفوس در ایالات متحده جزو نژاد «سفید» شمارش می‌شوند، به حاشیه رانده شدن و چشیدن طعم انگ‌های نژادی و سیاسی برای بسیاری از امریکایی‌های ایرانی‌تبار تجربه‌ای آشنا و روزانه است. از سوی دیگر، آلمانی‌های ایرانی‌تبار که دهه‌ها در آلمان زندگی کرده‌اند و معمولاً به‌عنوان «خارجی‌های خوب» شناخته می‌شوند، همچنان در حاشیه و زیر تبعیض هستند؛ واقعیتی که نشان‌دهندهٔ محدودیت‌های ادغامِ اجتماعی و منزلتِ شهروندی است. در تعلق مشروط این تناقضاتِ علنی از طریق تحلیلِ تطبیقیِ تجربهٔ دیاسپورای ایرانی در ایالات متحده و آلمان، و با تمرکز بر فرایندهای متفاوتِ نژادی‌سازیِ مهاجران بررسی می‌شود. سحر صادقی بر اساس ۸۸ مصاحبه با نسل‌های اول و دومِ ایرانیانِ ساکن کالیفرنیا و هامبورگ نشان می‌دهد که چطور وقایع بین‌المللی، سیاست جهانی، و فضای اجتماعی ملی بر اینکه ایرانیان چقدر خود را متعلق به ملیتِ مأخوذ خود بدانند تأثیر می‌گذارد. همهٔ این عوامل منجر به تفاوت‌های بسیار زیادی در تجربه‌های تعلق داشتن یا دقیقاً «تعلق مشروط» در ایرانیان مقیم کشورهای غربی می‌شود. از جمله اینکه آنهایی که در آمریکا هستند بسته به موقعیت دسترسی‌هایی به منزلت سفیدپوستی دارند اما چنین موقعیت‌هایی از دسترس ایرانیانِ آلمان خارج است. ترکیب این تجربیات منجر به ادراکات، روایت‌ها و تجربیاتی می‌شود که نویسنده آن را «بودن اما تعلق نداشتن» می‌نامد. تعلق مشروط کتابی مهم و مناسب این زمان است که درک ما را از اینکه احساس تعلق به یک کشور چقدر می‌تواند پیش‌بینی‌ناپذیر و سیال باشد، وسیع‌تر می‌دهد. اینترنت و شکل‌گیری آمریکایی‌بودن ایرانی: نسل بعدی دیاسپورا دنیا علی‌نژاد اسپرینگر، ۲۰۱۷ در این کتاب استفادهٔ فرزندان مهاجران ایرانی در ایالات متحده از اینترنت و ایجاد هویت‌های دیجیتال بررسی می‌شود. پژوهشگر لس‌آنجلس را که مرکز دیرین رسانه‌ای و فرهنگی ایرانیان دیاسپورا است میدان مطالعهٔ مردم‌نگارانهٔ خود قرار می‌دهد تا ببیند که پلتفرم‌های اینترنتی گوناگون چگونه در زندگی روزمرهٔ اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی نسل دوم آمریکایی‌های ایرانی‌تبار جا گرفته‌اند. دنیا علی‌نژاد با بحثی دربارهٔ‌ وساطتِ ابزارهای دیجیتال برای نژاد، حافظه، و درگیری از راه دور در «جنبش سبز» به بررسی تعلق دیاسپوریک در دوران معاصر می‌پردازد. او استدلال می‌کند که کار با رسانه‌های اینترنتی به بخش جدایی‌ناپذیری از فرایند تشکیل هویت ایرانی-آمریکایی در این نسل تبدیل شده است. او انگارهٔ «سبک‌های دیجیتال» در نسل دوم را معرفی می‌کند تا توضیح دهد که چگونه اپلیکیشن‌های خاص، سبک‌های جدیدی از فرهنگ دیاسپورا را ممکن می‌کنند. ساخت هویت جنسی: روایت‌های هلندیان ایرانی از سکسوالیته و تعلق راحیل رودساز بِرگهان بوکز، ۲۰۲۱ راحیل رودساز، انسان‌شناس، در این کتاب روایت‌های هلندی‌های ایرانی‌تبار از سکسوالیته و تعلق را بررسی می‌کند. در حالی که پذیرش هنجارهای محلی پذیرفته‌شده مانند آزادی جنسی و برابری جنسیتی مساوی با ادغام موفق در جامعه قلمداد می‌شود، رد این هنجارها نشانهٔ شهروندی شکست‌خورده دانسته می‌شود. کتاب ساخت هویت جنسی: روایت‌های هلندیان ایرانی‌تبار از سکسوالیته و تعلق با تمرکز بر رابطهٔ جنسی پیش از ازدواج، همجنسگرایی، و هم‌خانگی فارغ از خانواده، گزارشی مردم‌نگارانه از سکسوالیته در میان هلندی‌های ایرانی‌تبار ارائه می‌دهد. کتاب می‌گوید هلندی‌های ایرانی‌تبار با پذیرش، رد، و زیر سوال بردن مدرنیته در داستان‌های خود دربارهٔ سکسوالیته نقشی فعال در فرایندهای ساخت هویت خود ایفا می‌کنند. سکولاریسم و هویت: برائت از اسلام در ایرانیان خارج از کشور رضا غلامی راتلج، ۲۰۱۵ در گفتمان‌های سیاسی، رسانه‌ای، و دانشگاهیِ غرب، جوامع مسلمان عمدتاً از دریچهٔ دینداری اسلامی‌شان نگریسته می‌شوند، با این حال در جوامع دیاسپوریک، سکولاریسم‌های خاص و پیچیده‌ای وجود دارد. در این کتاب با کمک مصاحبه‌های مفصل و مواد قوم‌نگارانه‌ای که در بریتانیا گردآوری شده، به این موضوع پرداخته می‌شود که چگونه شکلی از سکولاریسم - «برائت از اسلام» - در میان اعضای دیاسپورای ایرانی به تصورات و رویه‌های مربوط به هویت و اجتماع دیاسپوریک و نیز روابط اجتماعی گسترده‌تر شکل می‌دهد. برای فهم اسلوبی که جوامعِ دیاسپوریک به‌گونه‌ای هویت و آگاهیِ دیاسپوریک خود را می‌سازند و زندگی می‌کنند که مشخصاً «اسلام» به حاشیه رانده، بدنام یا بیخ‌کند می‌شود، در کتاب سکولاریسم و هویت یک پارادایم…

ترانه و توفان:‌ زنان و جنبش مسلحانه ایران دهه‌های چهل و پنجاه محسن مدیرشانه‌چی و فرزانه زارع چاپخش، تهران ۱۴۰۰ کتاب ترانه و توفان نقش زنان را در جنبش‌های مسلحانه طی دهه‌های چهل و پنجاه شمسی  از طریق بررسی خاطرات و نوشته‌های فعالان آن طی ۵ فصل تحلیل می‌کند. در فصل اول، که «نگاهی به اوضاع سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه»، نام دارد به احزاب سیاسی، ساختار اجتماعی و فرهنگی، و روابط خارجی می‌پردازد. در فصل دوم، «مشی مسلحانه و سازمان‌های چریکی در ایران»، نگاهی دارد به سازمان‌های چریکی، گروه‌های مسلحانه، سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران، سازمان مجاهدین خلق ایران، و دیگر گروه‌های مسلحانه چپ‌گرا در ایران. «فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زنان ایران در دوران معاصر» عنوان فصل سوم کتاب است که بعد از بررسی مشارکت زنان  در جنبش مشروطه به گسترش آموزش دانشگاهی زنان در عصر پهلوی و پیوستن آنها به جنبش‌های سیاسی می‌پردازد. فصل چهارم، «حضور و جایگاه زنان ایران در مبارزات چریکی»، بعد از بررسی حضور زنان در عرصه‌های مختلف مبارزه علیه حکومت پهلوی دوم، به زنان چریک در سازمان فدائیان خلق ایران، و زنان مبارز مسلمان می پردازد. فصل پنجم و پایانی کتاب به نتیجه‌گیری مباحث اختصاص دارد. بدن‌های انقلابی: تکنولوژی‌های جنسیت، جنس، و خود در ایران معاصر کریستین ثریا باتمانقلیچی انتشارات بلومزبری، نیویورک ۲۰۲۰ جنسیت و سکسوالیتی در ایران مدرن اغلب به عنوان نمادهای گفتمان ناسیونالیستی و گفتمان مذهبی جاری در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بررسی شده است. در این کتاب، کریستین ثریا باتمانقلیچی رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته است و به این پرسش می‌پردازد که چطور ایده‌های هنجاری درباره بدن زنان در گفتمان‌های دولتی، مذهبی، و بهداشت عمومی باعث شده بدن زنانه بی‌حیا و تابو تلقی شود. کتاب با تکیه بر ترکیبی متنوع از منابع، ازجمله مجلهٔ فرهنگی پرطرفداری بین زنان ایران، گزارش‌های مربوط به یک ناحیهٔ روسپی‌نشین، مطالعات موردی ازدواج موقت، مجسمه های عمومی نمادین، و یک سازمان حمایت از قربانیان ایدز در تهران، استدلال می‌کند که مفاهیم جنسیت و سکسوالیتی در جمهوری اسلامی طی سی سال‌ گذشته به‌میانجی خود زنان به گفتمان عمومی وارد و اصلاح شده است. سازمان ملی زنان ایران: جنبش دانشجویی در خارج و مسئله ی زن، پیش از انقلاب مهناز متین و ناصر مهاجر نشر نقطه، فرانسه ۲۰۲۲ سازمان ملی زنان ایران که در دی ماه ۱۳۴۳ در پیوندی تنگاتنگ با کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه‌ٔ ملی) پی ریخته شد، نخستین تشکلی‌ است که زنان ایرانی در خارج از کشور بنیان گذاشتند. به اعتقاد نویسندگان، پژوهش در تاریخچه‌ٔ این سازمان که عمر کوتاهی هم داشت، به شناخت رویه و رویکرد نیروهای چپ و دموکرات نسبت به مسئله زنان که در دهه‌های بعد، به‌ویژه پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، مشکلات آن آشکار شد کمک می‌کند. بخش نخست کتاب پژوهشی‌ است دربارهٔ زمینه و چگونگی شکل‌گیری سازمان ملی زنان ایران، مبانی فکری بنیان‌گذارانش، آگاهی آنان نسبت به مسئلهٔ زن، آرمان‌ها و هدف‌هایی که در راه آن مبارزه می‌کردند، مناسبات این سازمان با کنفدراسیون، دستاوردهای آن، و مشکلات و موانعی که به فروپاشی زودرس آن انجامیدند. بخش دوم دربرگیرندهٔ گفتگو با شماری از بنیان‌گذاران و دست‌اندرکاران این سازمان است که روایت و تأملات خود را از این تجربه بازگفته‌اند. در بخش پایانی کتاب، چند سند به خواننده عرضه شده است. زنان و برابری در ایران: قانون، جامعه، و اکتیویسم لیلا علی‌کرمی انتشارات بلومزبری ۲۰۱۹ تداوم قوانین تبعیض‌آمیز در ایران در تضاد کامل با دستاوردهایی است که زنان بعد از انقلاب ۱۳۵۷ در سایر حوزه‌ها بدست آورده‌اند. لیلا علی‌کرمی با بررسی تلاش‌های‌ کنشگرانِ حقوق زنان در این کتاب می‌کوشد میزان و اهمیت تغییراتی را که در وضعیت حقوقی زنان پیدا شده روشن کند. او استدلال می‌کند که گرچه زنان ایرانی هنوز به برابری قانونی دست نیافته‌اند، توانسته‌اند سوگیری جنسیتی نظام حقوقی ایران را با چالش جدی روبه‌رو کنند و آن را از مشروعیت بیندازند. به بیان دقیق‌تر، حالا زمینهٔ اجتماعی برای احقاق حقوق قانونی زنان ایران آماد‌ه‌تر شده است. کتاب با تمرکز بر چالش‌های عمده‌ای که طرفداران برابری جنسیتی در بافت و بسترهای اسلامی با آنها مواجهند، تلاش می‌کند علل عدم الحاق ایران به « کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان» (CEDAW) را تبیین کند و نشان دهد این ناکامی تا چه‌اندازه ناشی از تفسیر اصول فقه اسلام بوده است. این کتاب بر پایه تحقیق دکتری او در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن نوشته شده…

«برای زمین و فرهنگ» اولین گزارش جامع از یک جنبش مردمی فراموش‌شده و نادیده گرفته‌شده است. در پی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، دهقانان ترکمن در حرکتی جمعی زمین‌های آباء و اجدادی خود را که طی فرایند مدرنیزاسیون استعماری و از طریق قانون ثبت املاک و اراضی و اصلاحات ارضی در دوران سلطنت پهلوی تصرف شده بودند بازپس گرفتند. کتاب این جنبش را با تکیه بر تعاملی تئوریک و تاریخی با شوراهای مدرن شرح می‌دهد و گزارش مفصّلی از «مسئلهٔ زمین» در مدرنیزاسیون استعماری ایران ارائه می‌کند و سلب مالکیت نظاممند ترکمن‌ها را از برخی از حاصلخیزترین مناطق ایران تشریح می‌کند. وهاب‌زاده نشان می‌دهد که چطور بازپس‌گیری اراضی از جانب ترکمن‌ها در ۱۳۵۷ به نظام شورایی پیچیده‌ای منجر شد که سیاستی عملی مبتنی بر خودگردانیِ نیمه‌خودآیین و دموکراتیک در مواجهه با شبه‌نظامیان متخاصم و دیگر نیروهای جمهوری اقتدارگرای نوپای جمهوری اسلامی در پیش گرفت. جنبش شورایی ترکمن‌ها، که عدالت اجتماعی از ارکان‌ تزلزل‌ناپذیرش بود، زمین‌ها را در حکم دارایی عمومی پس گرفت و مالکیت خصوصی سرمایه‌داری را بر زمین لغو کرد و بدیلی برای سیاست از بالا به پایین ارائه کرد تا اینکه عاقبت دولت وقت از طریق ترکیبی از ترور و همگون‌سازی آن را درهم شکست. این جنبش را که به‌طور رادیکال دموکراتیک بود، با وجود عمر کوتاهش، باید در ارتباط با مبارزات جهانی مردمان بومی و جنبش‌های خودآیین بدانیم که فرم دولت پدرسالار و سلطهٔ سرمایه‌داری را کنار می‌زنند.جرائمی آشکاری که مجازات نمی‌شدند بحران مشروعیتی را مصادف با برآمدن علمای اسلامی تا‌زه‌کاری که اقتدار دولت را به چالش می کشیدند به بار آورد. حتی وقتی دولت قصد مجازات جرمی را می‌کرد، مجرمان به مکان‌های امنی مثل زیارتگاه‌ها، مساجد، اصطبل‌های سلطنتی، و تلگراف‌خانه‌ها پناه می‌بردند که حتی از اقامتگاه‌های شخصی غیرقابل تعرض‌تر بودند. این تعرض‌ناپذیری، که هم مبتنی بود بر ممنوعیت‌های اسلام در خصوص اعمال خشونت در مکان‌های مقدس و هم به سنت‌ پادشاهی در ایران مبنی بر فریادرسی ارجاع داشت، به مجرمان امکان می‌داد تا برای تخفیف در مجازات، امان گرفتن در ازای تبعید داوطلبانه، یا بخشش وارد مذاکره شوند.

فرزین وجدانی با استناد به مجموعه‌ای غنی از منابع دست‌اول به زبان های متعدد در این کتاب استدلال می‌کند که ابهام در تعیین مرزهای حوزه‌های خصوصی و عمومی در ایران دورهٔ قاجار اغلب موجب اصطکاک قضایی بین مقامات دولت و علمای دین در این خصوص شده که مرجع برقراری نظم و مجازات جرائم عمومی کیست. این ابهام برای فضاهایی که اَعمال غیرمجاز در آنها صورت می‌گرفت پیامدهایی داشت. از جمله این فضاها مهمانی‌های «خصوصی» در اقامتگاه‌های شخصی بود که در آنها موسیقی، مشروبات الکلی، و فحشا وجود داشت و با اینکه مقامات پلیس اغلب نسبت به آنها رواداری به‌خرج می‌دادند، موجب خشم مقامات مذهبی و پیروانشان می‌شد و با هجوم به این خانه‌ها از قضا هنجارهای محکم اسلامی را در مورد حریم خصوصی نقض می‌کردند. جرائمی آشکاری که مجازات نمی‌شدند بحران مشروعیتی را مصادف با برآمدن علمای اسلامی تا‌زه‌کاری که اقتدار دولت را به چالش می کشیدند به بار آورد. حتی وقتی دولت قصد مجازات جرمی را می‌کرد، مجرمان به مکان‌های امنی مثل زیارتگاه‌ها، مساجد، اصطبل‌های سلطنتی، و تلگراف‌خانه‌ها پناه می‌بردند که حتی از اقامتگاه‌های شخصی غیرقابل تعرض‌تر بودند. این تعرض‌ناپذیری، که هم مبتنی بود بر ممنوعیت‌های اسلام در خصوص اعمال خشونت در مکان‌های مقدس و هم به سنت‌ پادشاهی در ایران مبنی بر فریادرسی ارجاع داشت، به مجرمان امکان می‌داد تا برای تخفیف در مجازات، امان گرفتن در ازای تبعید داوطلبانه، یا بخشش وارد مذاکره شوند.

از زمان تأسیس جمهوری اسلامی ایران، نظام سیاسی ایران در معرض کاهش مشروعیت بوده است. در سال‌های اخیر، موج‌های اعتراضی متعدد در سراسر کشور گسترش یافته و روزبه‌روز مسئله تاب‌آوری دولت انقلابی بیش از پیش موضوعیت می‌یابد. مهران کامروا با استناد به کار میدانی گسترده و منابع دست‌اول، در این کتاب تحلیلی جامع از دولت ایران و نهادهای مختلف رسمی و غیررسمی آن به‌دست داده است. این کتاب تحلیلی عمیق از دولت ایران، از قانون اساسی گرفته تا اختیارات و مناصب رهبری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تا چندین سازمان اطلاعاتی ارائه می‌کند. کامروا با توجه دقیق به ظرایف سیاست ایران، نشان می‌دهد چگونه سیاست جناحی و رانتیریسم در افزایش انعطاف‌پذیری دولت نقش داشته است.

تاریخ ایران مدرن، از ظهور مشروطیت در دوران قاجار، تهاجم بیگانگان، سیاست‌های ویرانگر رژیم پهلوی، تلاش‌ در جهت نوسازی اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی، و نهضت ملی شدن نفت تا انقلاب سال ۵۷ ایران با امیدهای بلندی که به آن بسته شده بود، وعده‌های نامحققش، و سرکوب و عدم‌رواداری در پی آن که امروز زمینه‌ساز نارضایتی در سطح ملی و دیگر نابسامانی‌های سیاسی-اجتماعی دیگر شده است، پرحادثه، ناپایدار، و پرتلاطم بوده است. در این کتاب درسی، علی رهنما با تکیه بر تجربیاتش در تدریس و تحقیق دربارهٔ ایران مدرن صد سال سیاست و تاریخ مدرن ایران را بررسی می‌کند و گام‌به‌گام و با رویکردی گاهشمارانه، اطلاعاتی کلیدی همراه با تحلیل و ارزیابی انتقادی به مخاطب ارائه می‌کند که برای درک تاریخ معاصر ایران اساسی است.