برای زمین و فرهنگ: جنبش شورایی مردمی ترکمن‌های ایران (۱۳۵۸-۱۳۵۷)
پیمان وهاب‌زاده، انتشارات فرنوود، ۲۰۲۴
For Land and Culture The Grassroots Council Movement of Turkmens in Iran, 1979-1980
Peyman Vahabzadeh, Fernwood Publishing, 2024
«برای زمین و فرهنگ» اولین گزارش جامع از یک جنبش مردمی فراموش‌شده و نادیده گرفته‌شده است. در پی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، دهقانان ترکمن در حرکتی جمعی زمین‌های آباء و اجدادی خود را که طی فرایند مدرنیزاسیون استعماری و از طریق قانون ثبت املاک و اراضی و اصلاحات ارضی در دوران سلطنت پهلوی تصرف شده بودند بازپس گرفتند. کتاب این جنبش را با تکیه بر تعاملی تئوریک و تاریخی با شوراهای مدرن شرح می‌دهد و گزارش مفصّلی از «مسئلهٔ زمین» در مدرنیزاسیون استعماری ایران ارائه می‌کند و سلب مالکیت نظاممند ترکمن‌ها را از برخی از حاصلخیزترین مناطق ایران تشریح می‌کند. وهاب‌زاده نشان می‌دهد که چطور بازپس‌گیری اراضی از جانب ترکمن‌ها در ۱۳۵۷ به نظام شورایی پیچیده‌ای منجر شد که سیاستی عملی مبتنی بر خودگردانیِ نیمه‌خودآیین و دموکراتیک در مواجهه با شبه‌نظامیان متخاصم و دیگر نیروهای جمهوری اقتدارگرای نوپای جمهوری اسلامی در پیش گرفت. جنبش شورایی ترکمن‌ها، که عدالت اجتماعی از ارکان تزلزل‌ناپذیرش بود، زمین‌ها را در حکم دارایی عمومی پس گرفت و مالکیت خصوصی سرمایه‌داری را بر زمین لغو کرد و بدیلی برای سیاست از بالا به پایین ارائه کرد تا اینکه عاقبت دولت وقت از طریق ترکیبی از ترور و همگون‌سازی آن را درهم شکست. این جنبش را که به‌طور رادیکال دموکراتیک بود، با وجود عمر کوتاهش، باید در ارتباط با مبارزات جهانی مردمان بومی و جنبش‌های خودآیین بدانیم که فرم دولت پدرسالار و سلطهٔ سرمایه‌داری را کنار می‌زنند.جرائمی آشکاری که مجازات نمی‌شدند بحران مشروعیتی را مصادف با برآمدن علمای اسلامی تا‌زه‌کاری که اقتدار دولت را به چالش می کشیدند به بار آورد. حتی وقتی دولت قصد مجازات جرمی را می‌کرد، مجرمان به مکان‌های امنی مثل زیارتگاه‌ها، مساجد، اصطبل‌های سلطنتی، و تلگراف‌خانه‌ها پناه می‌بردند که حتی از اقامتگاه‌های شخصی غیرقابل تعرض‌تر بودند. این تعرض‌ناپذیری، که هم مبتنی بود بر ممنوعیت‌های اسلام در خصوص اعمال خشونت در مکان‌های مقدس و هم به سنت پادشاهی در ایران مبنی بر فریادرسی ارجاع داشت، به مجرمان امکان می‌داد تا برای تخفیف در مجازات، امان گرفتن در ازای تبعید داوطلبانه، یا بخشش وارد مذاکره شوند.