گناهان خصوصی، جرایم عمومی: پلیس، مجازات، و اقتدار در ایران

فرزین وجدانی با استناد به مجموعه‌ای غنی از منابع دست‌اول به زبان های متعدد در این کتاب استدلال می‌کند که ابهام در تعیین مرزهای حوزه‌های خصوصی و عمومی در ایران دورهٔ قاجار اغلب موجب اصطکاک قضایی بین مقامات دولت و علمای دین در این خصوص شده که مرجع برقراری نظم و مجازات جرائم عمومی کیست. این ابهام برای فضاهایی که اَعمال غیرمجاز در آنها صورت می‌گرفت پیامدهایی داشت. از جمله این فضاها مهمانی‌های «خصوصی» در اقامتگاه‌های شخصی بود که در آنها موسیقی، مشروبات الکلی، و فحشا وجود داشت و با اینکه مقامات پلیس اغلب نسبت به آنها رواداری به‌خرج می‌دادند، موجب خشم مقامات مذهبی و پیروانشان می‌شد و با هجوم به این خانه‌ها از قضا هنجارهای محکم اسلامی را در مورد حریم خصوصی نقض می‌کردند.
جرائمی آشکاری که مجازات نمی‌شدند بحران مشروعیتی را مصادف با برآمدن علمای اسلامی تا‌زه‌کاری که اقتدار دولت را به چالش می کشیدند به بار آورد. حتی وقتی دولت قصد مجازات جرمی را می‌کرد، مجرمان به مکان‌های امنی مثل زیارتگاه‌ها، مساجد، اصطبل‌های سلطنتی، و تلگراف‌خانه‌ها پناه می‌بردند که حتی از اقامتگاه‌های شخصی غیرقابل تعرض‌تر بودند. این تعرض‌ناپذیری، که هم مبتنی بود بر ممنوعیت‌های اسلام در خصوص اعمال خشونت در مکان‌های مقدس و هم به سنت‌ پادشاهی در ایران مبنی بر فریادرسی ارجاع داشت، به مجرمان امکان می‌داد تا برای تخفیف در مجازات، امان گرفتن در ازای تبعید داوطلبانه، یا بخشش وارد مذاکره شوند.

گناهان خصوصی، جرایم عمومی
پلیس، مجازات و اقتدار در ایران
فرزین وجدانی، دانشگاه ییل، ۲۰۲۴
Private Sins, Public Crimes: Policing, Punishment, and Authority in Iran
Farzin Vejdani, Yale University Press, 2024