تازه‌های کتاب*
تعلق مشروط: نژادی‌سازی ایرانیان در پی سیاست‌های ضدمسلمانان در اروپا
سحر صادقی
انتشارات دانشگاه استنفورد، ۲۰۲۳
ایرانیان رابطهٔ پیچیده و متناقضی با نژاد دارند. اگرچه آنها در سرشماری نفوس در ایالات متحده جزو نژاد «سفید» شمارش می‌شوند، به حاشیه رانده شدن و چشیدن طعم انگ‌های نژادی و سیاسی برای بسیاری از امریکایی‌های ایرانی‌تبار تجربه‌ای آشنا و روزانه است. از سوی دیگر، آلمانی‌های ایرانی‌تبار که دهه‌ها در آلمان زندگی کرده‌اند و معمولاً به‌عنوان «خارجی‌های خوب» شناخته می‌شوند، همچنان در حاشیه و زیر تبعیض هستند؛ واقعیتی که نشان‌دهندهٔ محدودیت‌های ادغامِ اجتماعی و منزلتِ شهروندی است. در تعلق مشروط این تناقضاتِ علنی از طریق تحلیلِ تطبیقیِ تجربهٔ دیاسپورای ایرانی در ایالات متحده و آلمان، و با تمرکز بر فرایندهای متفاوتِ نژادی‌سازیِ مهاجران بررسی می‌شود.
سحر صادقی بر اساس ۸۸ مصاحبه با نسل‌های اول و دومِ ایرانیانِ ساکن کالیفرنیا و هامبورگ نشان می‌دهد که چطور وقایع بین‌المللی، سیاست جهانی، و فضای اجتماعی ملی بر اینکه ایرانیان چقدر خود را متعلق به ملیتِ مأخوذ خود بدانند تأثیر می‌گذارد. همهٔ این عوامل منجر به تفاوت‌های بسیار زیادی در تجربه‌های تعلق داشتن یا دقیقاً «تعلق مشروط» در ایرانیان مقیم کشورهای غربی می‌شود. از جمله اینکه آنهایی که در آمریکا هستند بسته به موقعیت دسترسی‌هایی به منزلت سفیدپوستی دارند اما چنین موقعیت‌هایی از دسترس ایرانیانِ آلمان خارج است. ترکیب این تجربیات منجر به ادراکات، روایت‌ها و تجربیاتی می‌شود که نویسنده آن را «بودن اما تعلق نداشتن» می‌نامد. تعلق مشروط کتابی مهم و مناسب این زمان است که درک ما را از اینکه احساس تعلق به یک کشور چقدر می‌تواند پیش‌بینی‌ناپذیر و سیال باشد، وسیع‌تر می‌دهد.
اینترنت و شکل‌گیری آمریکایی‌بودن ایرانی: نسل بعدی دیاسپورا
دنیا علی‌نژاد
اسپرینگر، ۲۰۱۷
در این کتاب استفادهٔ فرزندان مهاجران ایرانی در ایالات متحده از اینترنت و ایجاد هویت‌های دیجیتال بررسی می‌شود. پژوهشگر لس‌آنجلس را که مرکز دیرین رسانه‌ای و فرهنگی ایرانیان دیاسپورا است میدان مطالعهٔ مردم‌نگارانهٔ خود قرار می‌دهد تا ببیند که پلتفرم‌های اینترنتی گوناگون چگونه در زندگی روزمرهٔ اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی نسل دوم آمریکایی‌های ایرانی‌تبار جا گرفته‌اند. دنیا علی‌نژاد با بحثی دربارهٔ وساطتِ ابزارهای دیجیتال برای نژاد، حافظه، و درگیری از راه دور در «جنبش سبز» به بررسی تعلق دیاسپوریک در دوران معاصر می‌پردازد. او استدلال می‌کند که کار با رسانه‌های اینترنتی به بخش جدایی‌ناپذیری از فرایند تشکیل هویت ایرانی-آمریکایی در این نسل تبدیل شده است. او انگارهٔ «سبک‌های دیجیتال» در نسل دوم را معرفی می‌کند تا توضیح دهد که چگونه اپلیکیشن‌های خاص، سبک‌های جدیدی از فرهنگ دیاسپورا را ممکن می‌کنند.
ساخت هویت جنسی: روایت‌های هلندیان ایرانی از سکسوالیته و تعلق
راحیل رودساز
بِرگهان بوکز، ۲۰۲۱
راحیل رودساز، انسان‌شناس، در این کتاب روایت‌های هلندی‌های ایرانی‌تبار از سکسوالیته و تعلق را بررسی می‌کند. در حالی که پذیرش هنجارهای محلی پذیرفته‌شده مانند آزادی جنسی و برابری جنسیتی مساوی با ادغام موفق در جامعه قلمداد می‌شود، رد این هنجارها نشانهٔ شهروندی شکست‌خورده دانسته می‌شود. کتاب ساخت هویت جنسی: روایت‌های هلندیان ایرانی‌تبار از سکسوالیته و تعلق با تمرکز بر رابطهٔ جنسی پیش از ازدواج، همجنسگرایی، و هم‌خانگی فارغ از خانواده، گزارشی مردم‌نگارانه از سکسوالیته در میان هلندی‌های ایرانی‌تبار ارائه می‌دهد. کتاب می‌گوید هلندی‌های ایرانی‌تبار با پذیرش، رد، و زیر سوال بردن مدرنیته در داستان‌های خود دربارهٔ سکسوالیته نقشی فعال در فرایندهای ساخت هویت خود ایفا می‌کنند.
سکولاریسم و هویت: برائت از اسلام در ایرانیان خارج از کشور
رضا غلامی
راتلج، ۲۰۱۵
در گفتمان‌های سیاسی، رسانه‌ای، و دانشگاهیِ غرب، جوامع مسلمان عمدتاً از دریچهٔ دینداری اسلامی‌شان نگریسته می‌شوند، با این حال در جوامع دیاسپوریک، سکولاریسم‌های خاص و پیچیده‌ای وجود دارد. در این کتاب با کمک مصاحبه‌های مفصل و مواد قوم‌نگارانه‌ای که در بریتانیا گردآوری شده، به این موضوع پرداخته می‌شود که چگونه شکلی از سکولاریسم – «برائت از اسلام» – در میان اعضای دیاسپورای ایرانی به تصورات و رویه‌های مربوط به هویت و اجتماع دیاسپوریک و نیز روابط اجتماعی گسترده‌تر شکل می‌دهد. برای فهم اسلوبی که جوامعِ دیاسپوریک به‌گونه‌ای هویت و آگاهیِ دیاسپوریک خود را می‌سازند و زندگی می‌کنند که مشخصاً «اسلام» به حاشیه رانده، بدنام یا بیخ‌کند می‌شود، در کتاب سکولاریسم و هویت یک پارادایم نظری بدیع بسط می‌یابد، و به‌علاوه نشان داده می‌شود که چگونه از این رویکرد برای غلبه بر القائاتِ مذهب و عمل‌آوردنِ هویتی مطلوب استفاده می‌شود و در نتیجه فضای جدیدی برای زندگی و در نتیجه نیل به «آزادی» ایجاد می‌شود. در این کتاب با زیر سوال بردن انگاره‌های اسلام‌ستیزی و اسلام‌هراسی، ضمن بررسی سکولاریسم به‌منزلهٔ وسیله یا سازوکار و نه خود هدف، درک جدیدی از دینی که شاخص هویت مهاجر است ارائه می‌شود. از همین رو این کتاب برای محققان جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، و علوم سیاسی که به مباحث مهاجرت و قومیت، اجتماعاتِ دیاسپوریک، جامعه‌شناسی دین و شکل‌های نوظهور سکولاریسم علاقه‌مندند، جذاب خواهد بود.
ادبیات دیاسپورای ایرانی: معنا و هویت پس از انقلاب اسلامی
ساناز فتوحی
انتشارات بلومزبری، ۲۰۱۵
انقلاب ۱۳۵۷ در ایران موجب مهاجرت میلیون‌ها نفر از ایرانیان شد که بسیاری از آنها تجربیات خود را نوشته‌اند یا همچنان می‌نویسند. مجموعهٔ این آثار که در تلاقی‌گاه فرهنگ ایران، زبان انگلیسی، و فرهنگ‌های غربی شکل گرفته‌اند، علاوه بر اینکه فضای ادبی یکتایی را ایجاد کرده‌اند که برخوردار از تأملی ژرف در تجربیاتِ دیاسپوریکِ ایرانیان و ماهیت متغیر آن است، کمکی منحصربه‌فرد اما کمتر خوانده شده به ادبیات جهان به زبان انگلیسی اند که به‌اندازه مکتوبات هندی، آفریقایی، و آسیایی به انگلیسی، مهم اند. ساناز فتوحی در اینجا به خاستگاه‌های پیدایش ادبیاتِ ایرانیِ دیاسپوریک به انگلیسی می‌پردازد و از این خاستگاه‌ها برای کاوش در جایگاه اجتماعی-سیاسی و بستر تاریخیِ پدید آمدنِ این آثار استفاده می‌کند.
فتوحی برای اولین بار طیف وسیعی از نویسندگان ایرانی دیاسپوریک را در کنار یکدیگر و سایر نویسندگان دیاسپوریک به زبان انگلیسی گردآوری، معرفی، و تحلیل می‌کند. او ضمن بررسی این مجموعه آثار در چارچوب نظریه‌های موجود مانند پسااستعمارگرایی، با نشان دادن اینکه این مکتوبات به‌طور مشخص تجربیات یکتای دیاسپورای ایرانی را منعکس می‌کنند، نگاهی تازه به نقش ادبیات و فرهنگ ایران در ادبیات غرب می‌اندازد. فتوحی با تحلیل رابطهٔ بین ایرانیان و محیط جدیدشان، و با تکیه بر نظریه‌های مهاجرت، روایت، و هویت بررسی می‌کند که چگونه ادبیات برخاسته از دیاسپورای ایرانی هویت‌های فردی و جمعی آنها را بازسازی و حفظ می‌کند و به بحث می‌گذارد، و واقعیت‌های اجتماعی-سیاسی جاری را منعکس می‌کند. این کتاب برای پژوهشگران ادبیات خاورمیانه و ارتباط آن با مکتوباتِ کشورهای غربی، و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ فرهنگی خاورمیانه بسیار حیاتی خواهد بود.
هزار و یک مرز ایران: سفر و هویت
فریبا عادلخواه
راتلج، ۲۰۱۶
کتاب هزار ویک مرز ایران سفر را عملی اجتماعی می‌داند و به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه دیاسپوراها، حاشیه‌ای‌ها، و به‌اصطلاح پیرامونی‌ها در ساخت هویت ملی نقش محوری دارند. کتاب که به‌قلم انسان‌شناسی برجسته نوشته شده، متکی بر تحقیقات میدانی‌ای است که او از ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۵ در ایران و اجتماعات مهاجر ایرانی در دبی، توکیو، و لس‌آنجلس انجام داده است. این اثر ضمن ارائهٔ دیدگاه‌های جدیدی دربارهٔ جایگاه روابط فراملی در دنیایی که به‌طور فزاینده جهانی می‌شود، پرتو تازه‌ای نیز بر سیر تحول جامعه ایران می‌افکند و با روایتی که موضع ایدئولوژی ناسیونالیستی ساخته و پرداخته می‌شود و جمهوری اسلامی هم آن را بازتولید می‌کند مقابله می‌کند. رویکرد یکتای کتاب برای تحلیل جامعهٔ ایران از طریق مضمون سفر و مرز پیوندها و حتی اختلافات مرکز و پیرامونِ جامعهٔ ایران و عناصر خارجی‌ای را که به توسعهٔ این جامعه کمک کرده‌ان در نظر می‌گیرد. سفر کلید درک این برهمکنش‌ها است و کتاب با مطالعهٔ سفرهای بازرگانان و کارگران، دانشجویان و افراد مذهبی، کارشناسان و مقامات، و تبعیدیان و پناهندگا، مطالعه‌ای انسان‌شناختی از سفر ارائه می‌دهد که تاریخ و هویت ملی ایران را مورد بازاندیشی قرار می‌دهد.
محور امید: کنشگری برای حقوق زنان ایرانی در فراسوی مرزها
کاترین سامه
انتشارات دانشگاه استنفورد، ۲۰۰۵
تنش‌های سیاسی بین ایران و ایالات متحده در دورهٔ پس از یازده سپتامبر و «جنگ جهانی علیه تروریسم» زمینه را برای فعالان حقوق زنان در داخل و خارج کشور فراهم کرده است تا به‌دنبال برابری حقوقی کامل تحت حاکمیت جمهوری اسلامی باشند. در محور امید مبارزاتِ فعالان از طریق تحلیل انتقادی روایت‌های آنها مرور می‌شود. از جملهٔ این روایت‌ها «کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز»، خاطرات شیرین عبادی، وکیل حقوق بشر و برنده جایزه نوبل، و داستان زندگی محبوبه عباسقلی‌زاده و کنشگری او در قالب پروژهٔ زنان تی‌وی است. کاترین سامه بررسی می‌کند که چگونه فعالان حقوق زنان در ایران با شبکه‌های محلی و فراملی حول محور عشق، دوستی، و همبستگیِ فمینیستی توانسته‌اند روش‌هایی برای با هم بودن و فکر کردن به یکدیگر ایجاد کنند تا بر فرق‌گذاری و خشونت بی‌رحمانهٔ استعمار غلبه کنند.
تجربه‌های این فعالان که برای مقابله با یأس و بدبینی نسبت به ایران و نیز مداخلات خطرناک قدرت‌های غربی «از طرف» ایرانیان بسیار مهم است، امکانات و چالش‌های اتحادهای فراملی را برای مقابله با رژیم‌های سرکوبگر نشان می‌دهد. در چنین زمانهٔ خطیری که مشخصهٔ آن جنگ، تحمیل انزوا، تحریم، و اهریمن‌سازی شدید از ایرانی و مسلمان، و همچنین اقتدارگرایی، نظامی‌گری، و ملی‌گرایی‌های پدرسالار در سرتاسر جهان است، این داستان‌ها اهمیتی ویژه دارند. کتاب محور امید با نشاندن کنشگری حقوق زنان در دورهٔ پسا-اصلاحات در چارچوب پروژهٔ در حال اجرا و چند دهه‌ایِ دموکراتیک کردن ایران از درون، کمک به‌هنگامی به مطالعات جنبش‌های فمینیستی، حقوق بشر زنان در جوامع مسلمان، کنشگری و رسانه‌های جدید، و رابطهٔ کنشگری، جامعه مدنی، و دولت است.
تنوع درونی: آلمانی‌های ایرانی‌تبار میان مرزهای محلی و سرمایهٔ فراملی
سونیا مقدری
بِرگهان بوکز، ۲۰۲۰
این کتاب به کاوش در رابطهٔ متقابل تنوعِ روابطِ درونیِ مهاجران و تجربهٔ آنها از نابرابری در بافت‌های محلی و جهانی می‌پردازد. نویسنده با انتخاب مورد ایرانیان مقیم هامبورگ، به بررسی فرایندهای ارزیابیِ پیوندهای حرفه‌ای میان هنرمندان و کارآفرینان از دههٔ ۱۹۳۰ به این سو می‌پردازد و قدرت بالقوهٔ مهاجران را برای اثرگذاری روی ساختارهای سلسله‌مراتبی بررسی می‌کند. نویسنده با تکیه بر کار میدانی قوم‌نگارانهٔ بلندمدت و بررسی بایگانی‌ها، روی تمایزیابی تمرکز می‌کند و مطالعهٔ تنوع اجتماعی را با تمرکز بر محلیّت با مطالعهٔ مهاجرتِ فراملی ترکیب می‌کند، و به تحلیلِ استراتژی‌های خلق سرمایه و نظریهٔ ارزش انسان‌شناختی می‌پردازد. نویسنده در تحلیل عاملیت مهاجران، به پرسش‌هایی دربارهٔ استقلال و یاریگری در روابط خویشاوندی، انجمن‌ها، رویدادهای فرهنگی و کارآفرینی فراملی در بستر جایگاه آلمان و ایران در چشم‌انداز سیاسی-اقتصادی جهانی می‌پردازد. این مطالب برای پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مطالعات مهاجرت، شهرگرایی، ایرانشناسی، و همچنین مطالعهٔ ایرانی-آلمانی‌ها و علاقه‌مندان به درهم‌تنیدگی روابط قدرت جهانی و محلی، جالب خواهد بود.
* معرفی کتاب‌ها در این صفحه، با اندکی تغییر، از وب‌سایت ناشران یا فروشندگان آنها گرفته شده‌اند.
ISSN 2818-9434
نظرات بسته شده است.